Kumaş yüzeyinde oluşan lif topaklarının ve tüylenmenin kaç saat veya devir sonrasında oluştuğunu tayin etmek amacıyla uygulanan fiziksel testtir. Sürtme veya çarpma yöntemi ile gerçekleştirilebilir.
Boncuklanma, kumaş yüzeyindeki liflerin takılarak ayrılması ve diğer kullanımları sırasında bu liflerin karışması sonucu oluşmakta ve kumaş üzerinde hoş olmayan bir görüntü meydana getirmektedir. Boncuklanma seviyesi; boncuklanmaya sebep olan lif dolaşması, fazla yüzey lifi oluşması ve zamanla gelişen lif ve boncuk azalması işlemlerin hızı ile belirlenir. Bunların hızları ise lif, iplik ve kumaş özelliklerine bağlıdır. Bu deneyde Martindale cihazını kullanarak tekstil kumaşlarının boncuklanmaya ve yüzey değişimine karşı gösterdiği direnci tayin etmek amaçlanmıştır.
Martindale cihazı hem boncuklanma direncinin ölçülmesinde hem de kumaşların aşınma dayanımın ölçülmesinde kullanılmaktadır. Boncuklanma olayının gerçekleşmesi kumaşın kendisine sürtmesi ile gerçekleşmektedir. Cihazda ikisi yanlarda diğeri iç kısımda bulunan üç tahrik tekerleğinin bulunmaktadır. Bunların hareketiyle Lissajous hareketinin yapılması sağlanmaktadır. Numune tutucuların bulunduğu üst plaka yatay doğrultuda, her bir noktası Lissajous hareketi yapacak şekilde hareket eder. Bu harekette önce bir daire şeklinde ve daha sonra giderek daralan elipsler şeklini almakta ve en son doğrusal hareket yaptıktan sonra giderek genişleyen elipsler ve son olarak yine dairesel hareket yapmaktadır.( TS EN ISO 12945-2 )
Kullanılan Malzemeler
Standart atmosfer koşulları, Martindale aşındırma test cihazı (ISO 12947-1 standardında belirtilen özelliklere sahip; Tahrik mekanizması ve taban kaidesinin parçaları, sayaç, boncuklanma masası, numune tutucu kılavuz plakası, numune tutucusu ve yardımcı malzemeleri, ağırlık (tutturma ağırlığı 260 g ± 1 g ağırlıkta ve diske benzer paslanmaz çelikten yapılmıştır) ve yükleme parçaları), ışıklı muayene kabini, aşındırıcı standart kumaş deney numunesini aşındıran kumaş (140+5 mm çapa sahip bir daire veya 150±2 mm uzunluk ve genişlik ölçüsüne sahip bir kare şeklinde), üst keçe (90±1 mm çap), alt keçe (140+5 mm çap), 140 mm çapında kesici alet, makas, cetvel ve test numuneleri
Numune Hazırlama
Deney numunelerinin aynı atkı ve çözgü ipliklerinden olmamasına dikkat edilerek kumaştan rastgele seçilmiş bölgelerden kumaş kenarında en az 150 mm içeriden deney numunesi alınmalıdır.
TSE EN ISO 12945–2 standardına göre bir kumaş için yapılması gereken deney numune sayısı 3 çift olup; 1 çift numune, üstte yer alan numune tutucu için bir numune ve bir tanede alttaki boncuklanma tablası için olmak üzere 2 parça numune kumaştan oluşmaktadır. Kullanılacak keçenin alt ve üst deney numunesi için sırasıyla 140 +5 mm çap, 90±1 mm çap olmalıdır. Aşındırıcı kumaş ise 140 +5 mm çapta olmalıdır. Deney parçası da hem deney tutturucusu için hem de boncuklanma masası için 150 ±2 mm ebadında bir kare olacak şekilde hazırlanmaktadır. Örme ve dokuma kumaşlar için aşındırıcı kumaş olarak kendi kumaşından numune hazırlanır. Döşemelik kumaşlarda %100 yünlü standart aşındırıcı kumaş kullanılır. Deney numunesi müşteri isteği doğrultusunda yıkama ve kuru temizleme ön işlemine tabi tutulabilinir. Laboratuar numunesinden deney parçalarının alınması işlemi yapılmadan önce laboratuar numuneleri standart atmosfer şartlarında kondisyonlanması gerekir.
Deneyin Yapılışı
Deney parçası tutturucuna ve boncuklanma masasına deney parçalarının ön yüzleri birbiri üstüne gelecek şekilde tutturulur. Burada alt tutturucular için hazırlanan numuneler keçe kumaşı bulunan alt diske, üst tutturucular için üst diske yerleştirilir. Yünlü aşındırıcı kumaş kullanıldığında numune tutucular için üç adet numune gereklidir. Deney numunesi tutturma ağırlığı dokuma ve döşemelik kumaşlarda (yükleme parçası) 260 g ± 2 g, örme kumaşlarda 155 g ± 2 g’dır. Ağırlık tutturucuların üzerine konularak yüklenir ve tutucu bileziği ile sıkıştırılır. Cihaz çalıştırmadan önce sürtme hareket sayısını ve periyotlarını Aşağıda verilen tabloda verilenlere göre belirlenir (TS EN ISO 12945-2). Deney parçaları aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi boncuklanma deneyi için ağırlıklarına, üretim yöntemlerine göre sıralanmaktadırlar. Sonra cihaz çalıştırılır ve belirlenen periyotlar tamamlanana kadar sürtme deneyi devam eder.Test sonunda numuneler ışıklı kabinde filiskop cihazında boncuklanma düzeyleri göz ile değerlendirilip dereceleri bulunur. Derecelerin tespitinde ise Tablo 2’de veriler göz önüne alınarak yapılır.
Martindale cihazı kumaşların boncuklanma yüzey değişimine karşı gösterdiği direnci ve tüylenmesini tayin temek üzere tasarlanmış bir test cihazıdır.
Cihaz elektronik kontrollü olup üst tabla pnömatik kaldıraç sistemine sahiptir. Cihazın 4-6-8-9-12 test üniteli modelleri mevcuttur.
Göz ile değerlendirme dereceleri
Derece Tanım
5 Değişme yok
4 Hafif bir tüylenme
3 Orta düzeyde tüylenme ve/veya boncuklanma.
2 Belirgin bir tüylenme ve/veya belirgin bir boncuklanma.
1 Yoğun yüzey tüylenmesi ve/veya boncuklanma
