Dokuma bir kumaştaki 1 cm.deki kumaş sayısı, o kumaşın sıklığını verir. Kumaşın hava, ısı ve rüzgar geçirgenliğinin, yumuşaklığının belirlenebilmesi için önem arz eder.
Dokuma bir kumaşın yüzeyi atkı ve çözgü ipliklerinden oluşmaktadır. Burada atkı ve çözgü yönündeki iplik sıklığının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Sıklığı tespit etmek önemlidir. Çünkü bir dokuda sıklık; kumaşın hava geçirgenliği, tutumu (sert yada yumuşak olması), birim ağırlığı ve düzgün stabil bir yüzey gibi fiziksel bazı özellikleri etkileye bildiği gibi, birim alandaki iplik sıklığınca iplik numarasının tahmini gibi detaylar hakkında da bize ışık tutabilecek bir kavramdır. Üç farklı metot kullanarak ölçüm yapılabilir.
Bunlar ; 1. Metodu Kumaşıniplik elemanlarına ayrılması; 2. Metodu- Optik iplik sayma aleti (Lup) ve 3. Metodu-Skala üzerinde hareketli iplik sayma mikroskobu.(TS 250 EN 1049-2, ISO 7211-2 )
Kullanılan Malzemeler
Standart atmosfer şartları, test numuneleri, renkli ince uçlu kalem,
1. Metod için gerekli malzeme; kıskaç, iki ayırma iğnesi ve ağır çelik cetvel
2. Metod için gerekli malzeme; lup (her yerinde ışık alma aralığı 2 0,005 cm veya 3 0,005 cm olmalı),
3. Metod için gerekli malzeme; düşük güçlü mikroskoplu iplik sayma cihazı (büyütme gücü 4x ila 20x) ve ölçme yönünden uygun bulunan mikroskop okülerinde bir indeks çizgisi sahip olmalı).
Numune Hazırlama
1. Metod hariç özel olarak hazırlanmış deney numuneleri gerekli değildir. Ama kumaşı tam olarak tanıtacak şekilde en az beş ayrı yerde iplik sayısı tespit edilir. Deneye başlamadan önce numuneler en az 16 saat süre ile Standard atmosferde kondisyonlanır.
Deneyin Yapılışı
Dokuma kumaşlarda sıklık TS 250 EN 1049-2 standardına göre 3 ayrı metotla ölçülmektedir.
1. Metod- kumaşın iplik elemanlarına ayrılması:
Bu metot her tip kumaşa uygulanabilir. Ayrıca çok katlı ve karışık dokulu kumaşların incelenmesini sağlayan tek yöntemdir. En az 100 iplik ihtiva eden deney numunesi kullanılır. 10 cm ve daha az endeki dar dokumalarda çözgü ipliklerinin tamamı, kenar iplikleri dahil sayılır ve sonuç tam endeki iplik sayısı olarak ifade edilir. Önce rastgele en az 5 deney numunesi alınır. Numuneler aşağıda verilen çizelgede belirtilen uzunluktan daha uzun olmalıdır. Kıskacın uçlarından 0,2 cm ila 0,3 cm mesafesindeki iğneler deney numunesine batırılır. İğneler arasında kumaşın ölçülecek mesafesi kalacak şekilde iğneler dışında kalan ve ölçme istikametinde olan iplikler çıkartılır ve sayılır. İğnelerin batmış olduğu iplikler yarım iplik olarak sayılır. İpliklerin çıkartılmasında sivri uçlu cımbız kullanılması uygundur. Sayma işleminin kolaylaştırmak bakımından ipliklerin onluk gruplara ayrılması uygundur. Kıskaç olmaması halinde numune kenarı boyunca ağır bir cetvel konularak uygun görülen mesafede iki iğnenin numuneye batırılması ile kabul edilen alternatif bir metot uygulanabilir.
Minimum ölçme mesafesi
2. Metod- Optik iplik sayma aleti (Lup):
Optik sayma aletinin ışık alma aralığının iki paralel kenarı arasında kalan çözgü iplikleri sayılır, aynı işlem atkı iplikleri içinde gerçekleşir. Sonuçta santimetredeki iplik sayısı hesaplanır. Yukarıdaki çizelgede verilen değerlere uygun bir ölçme mesafesi kullanılır. Deney numunesi düz olarak yatay bir düzlem üzerine serilir ve optik sayma aletinin ışık alma aralığının bir kenarı çözgü iplikleri ile paralel konuma getirilir. Bazı kumaşlarda her ipliği görmek ve ayrı ayrı saymak mümkün değildir. O zaman iplik raporlarının tekrarı sayılır. Bunun için iplik raporu içerisinde kolayca ayırt edilebilen iplik seçilir ve optik iplik sayma aletinin ışık alma aralığının bir kenarı ile seçilen iplik yan yana getirilir. Ölçme mesafesi içerisindeki rapor tekrar sayısı ve bakiye ipliklerinin sayısı tespit edilir. Bir rapordaki iplik adedi, dokudaki iplikler sayılarak veya iplikler kumaştan çıkarılarak tayin edilir.
Optik iplik sayma aletinin ışık alma aralığının iki paralel kenarı arasında kalan çözgü iplikleri veya raporunun tekrar etme adedi veya çözgü ipliği birimleri ve bu birimlerden arta kalan çözgü çözgü iplikleri sayılır. Aynı şekilde optik iplik sayma aletinin ışık alma aralığının iki paralel kenarı arasında kalan atkı iplikleri veya raporun tekrar etme adedi veya atkı ipliği birimleri ve bu birimlerden arta kalan atkı iplikleri sayılır. Kumaşın yüzünde bazı saten dimi vb. örgülerde olduğu gibi bir iplik tipinin hâkimiyeti varsa sayma işlemi doku deseninin daha kolay bir şekilde tanınmasının mümkün olduğu kumaşın arka yüzünde yapılabilir
3. Metod- Skala üzerinde hareketli iplik sayma mikroskobu:
Üçüncü metotta gösterge çizelgesi üzerinde hareketli iplik sayma mikroskobu yardımıyla sıklık ölçümü söz konusudur. Kumaş üzerinde seçilen mesafe boyunca hareketli olan mikroskop yardımıyla atkı yönünde ve çözgü yönünde o mesafedeki iplik sayısı belirlenmektedir. İlk önce deney numunesi düz olarak yatay bir düzlem üzerine serilir. Skala üzerinde hareketli iplik sayma mikroskobu vida ile hareket ettirildiğinde hareket yönü sayılması istenilen ipliklere göre, çözgü veya atkı ipliklerine paralel bir konumda olacak şekilde, kumaş üzerine yerleştirilir. Seçilen en az ölçme mesafesi içindeki iplikler sayılır. İndeks çizgisi veya gösterge ibresi kumaş üzerinde hareket ederken iplikler tek tek sayılır.
